Quinoa

Foto: Quinoa
Chenopodium quinoa Willd (Quinoa) Foto: Bioversity International

Het ziet er uit als couscous maar het is geen couscous. Het is geen rijst en het is geen graan. Doordat het tot de categorie ‘superfoods’ behoort vanwege de uitzonderlijk hoge voedingswaarden is het in korte tijd razend populair geworden. Ja: ik heb het over Quinoa (uitspraak Kien-wah).

Geschiedenis:

Quinoa is een pseudograan en het zijn de zaden van een plant van de ganzenvoet familie (Chenopodium quinoa Willd). Quinoa is een van oorsprong Zuid-Amerikaanse plant, welke reeds 5.000 jaar geleden op extreme hoogtes in het Andesgebergte van Ecuador, Peru, Bolivia en Argentinië werd verbouwd door de Inca’s. De Inca’s  kookten de zaden als rijst en beschouwden het als heilig voedsel, een geschenk van God. Zij noemden het ‘La Chisiya Mama’: ‘De Moeder aller granen.’

In de 16e eeuw bereikte de Spaanse ontdekkingsreiziger Fransisco Pizarro het Andesgebergte met zijn kleine leger en verwoestte binnen een jaar alle quinoa velden. Hij dwong de Inca’s tot overgave. Met de komst van Pizarro deed het algehele voedingsstoffentekort bij de Inca’s haar intrede. Wat de Spaanse veroveraars niet wisten was dat dit graan stiekem werd verbouwd in het alleen voor lokale bewoners toegankelijke, ijle hooggebergte in de Andes. Daardoor was iedereen het bestaan van quinoa min of meer vergeten. Totdat het werd herontdekt in de 70-er jaren.

Voedingswaarde:

Quinoa is bijzonder eiwitrijk. Bovendien is de biologische kwaliteit (BQ) van de eiwitten in Quinoa bovengemiddeld hoog. De hoogwaardige kwaliteit van de eiwitten in quinoa wordt bepaald door de juiste combinatie van aminozuren, de bouwstenen voor eiwitten in lichaamscellen.

De eiwitten in Quinoa bevatten alle essentiële aminozuren die het menselijk lichaam niet zelf kan aanmaken. Deze essentiële aminozuren moet de mens dus uit haar voeding halen. Essentiële aminozuren maken het mogelijk dat het lichaam de eiwitten die binnenkomen via voedsel, ook daadwerkelijk gebruikt worden.

Eieren hebben de hoogste BQ: een score van 95 betekent dat van elke 100 gram eiwitten die gegeten wordt, 95 gram eiwitten wordt opgenomen en gebruikt als bouwstenen. Met een BQ van 75 scoort Quinoa beter dan melk (72), vlees (60), tarwe (60) of maïs (44).

Foto:  biologische quinoa
Een zak biologische quinoa

Quinoa bevat meer voedingsvezels dan bijvoorbeeld aardappelen, rijst en pasta. Bovendien is het rijk aan vitaminen en mineralen zoals ijzer, calcium, fosfor en vitamine E en vitamine B. Ook heeft quinoa een lage glycemische index. Dat wil zeggen dat de koolhydraten in quinoa geleidelijk worden afgegeven aan de bloedbaan. Dit zorgt voor minder schommelingen in de bloedsuikerspiegel. Voeding met een lage glycemische index is beter voor de gezondheid, geeft langduriger energie, en zorgt voor minder aanmaak van lichaamsvet.

Verder is quinoa glutenvrij en daardoor perfect voor coeliakie patiënten of mensen met glutensensitiviteit.

Keuken:

Quinoa heeft een nootachtige smaak, en is fijnkorrelig van structuur.  Je kunt er allerlei gerechten mee maken: Van pilav-achtige gerechten tot kroketjes, burgers, soufflés, cakes en salades. Rond de zaden zit een laagje saponine, een ietwat bittere stof. Deze kun je verwijderen door de zaden voor het koken met water te spoelen.

Jaar van de Quinoa:

Het quinoa gewas stelt niet veel eisen aan de teelt. 2013 werd door de VN uitgeroepen als het Internationaal Jaar van de Quinoa, omdat het ingeschakeld kan worden in de strijd tegen honger, ondervoeding en armoede, gezien de bijzonder hoge voedingswaarde en omdat het gewas makkelijk te verbouwen is.

Keerzijde:

Door de nog steeds stijgende populariteit is quinoa steeds minder goed te verkrijgen en de prijs van quinoa is sinds 2006 verdrievoudigd. Terwijl een boer in Bolivia ongeveer 1,50 per kilo ontvangt, kost quinoa in Nederland zeven keer zoveel. De Peruvianen en Bolivianen, voor wie quinoa jarenlang een gezonde voedingsbron is geweest, kunnen het niet meer betalen en eten steeds slechter voedsel, waaronder geïmporteerde junkfood, want zelfs dat is inmiddels goedkoper dan hun eigen verbouwde quinoa.

In 2008 ging volgens het Boliviaanse Ministerie van Plattelandsontwikkeling bijna 82% van de quinoa naar het buitenland. De ene helft legaal, de andere helft via informele kanalen. Er bleef slechts 18% over voor binnenlandse consumptie. Een kwart van de Boliviaanse bevolking (2,5 miljoen mensen) leidt aan chronische honger en ondervoeding. Zij die vroeger quinoa tot hun beschikking hadden, worden nu gedwongen uit te wijken naar minder voedzame voedingsmiddelen als rijst.

Door de stijgende vraag naar quinoa wordt het land zo intensief bebouwd dat het snel uitgeput is en lange tijd niet te gebruiken is. Ondanks alles wordt er gewerkt aan het verder vergroten van de export.
Op deze keerzijde van de quinoa verbouwing heeft Peta de volgende reactie gegeven: ‘Het eten van quinoa schaadt de Boliviaanse boeren, maar het eten van vlees schaadt ons allemaal.’

Dit is een waarheid als een koe: de vervuiling en armoede door de quinoa handel staat niet eens in de schaduw van de vervuiling door de vleesindustrie. Dit maakt natuurlijk niet dat we de oneerlijke en vervuilende quinoa handel opeens heel lichtelijk moeten opnemen maar het zet het wel in perspectief. Sinds kort is men op kleine schaal bezig om quinoa in Nederland te telen. Ik heb nog geen informatie kunnen lezen over hoe het staat met de verbouwing hiervan en of andere delen van Europa ook van plan zijn om quinoa te gaan verbouwen. Als ik het goed begrijp is het gewas zeer sterk en kan het verschillende klimaten aan. Laten we hopen dat dit ‘wondergraan’ straks voor iedereen bereikbaar is.

Bronnen: The Guardian: ‘Can vegans stomach the unpalatable truth about quinoa?’, Naturecrops, NRC: ‘Het internationale jaar van de quinoa’, Wikipedia, Joop.nl , Los Tiempos: ‘Violencia en límite de Oruro con Potosí por quinua’

One thought on “Quinoa

Comments are closed.